Estrogen là một hormone cực kì quan trọng đối với phụ nữ. Hormone này giúp phái đẹp duy trì sự quyến rũ, trẻ trung cũng như sức hấp dẫn. Bên cạnh đó, estrogen cũng có mức độ ảnh hưởng nhất định đến sức khỏe, sinh lý của phụ nữ.
Bài viết này, Y tế 24h sẽ mang đến cho bạn những thông tin cần thiết về estrogen.
Estrogen là gì?
Estrogen là một trong những loại nội tiết tốt đầu tiên được xác định hay là một loại hormone chọn lọc chỉ có ở một số cơ quan sinh dục nữ tiết ra. Các thành phần này đều nằm ở buồng trứng, riêng nhau thai có ở tử cung trong thời kỳ mang thai. Tuy nhiên hiện nay hormone Estrogen được phát hiện ở cả nam giới. Trong nhiều hệ thống khác bao gồm hệ thần kinh, mạch máu, xương và hệ miễn dịch của cả nam và nữ đều có hormone Estrogen.
Estrogen ảnh hưởng đến nhiều quá trình sinh lý, vì nó cũng liên quan đến nhiều bệnh khác nhau bao gồm béo phì, rối loạn chuyển hóa, nhiều loại ung thư, loãng xương, lupus, lạc nội mạc tử cung và u xơ tử cung.
Ở độ tuổi dậy thì, hormone này được sản sinh ở một mức độ cho phép trong từng chu kỳ kinh nguyệt. Nồng độ estrogen sẽ tăng mạnh vào giữa chu kỳ, điều này tạo điều kiện cho trứng được giải phóng, Sau đó, lượng hormone này giảm xuống và giảm nhanh sau khi trứng rụng.
Phân loại estrogen
Estrogen là một danh từ chung cho 3 chất là estron, estradiol và estriol, được ký hiệu là E1, E2, E3, do nhau thai và buồng trứng tiết ra.
- Estrone (E1):đây là loại Estrogen duy nhất cơ thể tạo ra sau thời kỳ mãn kinh. Nó là một loại Estrogen có hoạt tính yếu được tiết ra chủ yếu bởi vỏ thượng thận và có thể chuyển thành hai dạng Estrogen khác.
- Estradiol (E2): là loại hormone phổ biến nhất ở phụ nữ thời kỳ sinh đẻ. E2 phần lớn được sản xuất chủ yếu tại buồng trứng và tinh hoàn, E2 là loại có hoạt tính sinh học cao, là nguyên nhân gây ra một loại các vấn đề phụ khoa và đặc biệt nhất kể đến ung thư cổ tử cung.
- Estriol (E3) : là Estrogen chính trong thời kỳ mang thai. Vì nó giúp tử cung phát triển và chuẩn bị cho cơ thể để sinh nở. Mức estriol đạt đỉnh ngay trước khi sinh.
Estrogen không chỉ có ở phụ nữ mà nó còn xuất hiện với một lượng nhỏ hơn nhiều ở nam giới.
Hormone Estrogen có tác dụng gì?
Phát triển giới tính nữ
Giới tính của một đứa trẻ được quyết định bởi nồng độ hormone sinh dục nào cao hơn, chi phối để tạo nên các đặc điểm cơ quan sinh dục cho thai nhi.
Nếu nồng độ estrogen cao, đứa trẻ đó chắc chắn là nữ và ngược lại, nếu lượng testosterone tăng cao thì khả năng lớn thai nhi đó sẽ là một bé nam.
Estrogen có vai trò quan trọng trong việc phát triển một số cơ quan sinh dục nữ
- Buồng trứng: Estrogen giúp kích thích sự phát triển của nang trứng.
- Âm đạo: Nó cũng kích thích sự phát triển của âm đạo đến khi đạt kích thước âm đạo trung bình của một người trưởng thành, làm dày thành âm đạo và tạo môi trường acid cho âm đạo giúp ngăn ngừa nhiễm khuẩn. Nó cũng giúp bôi trơn âm đạo.
- Tử cung: Estrogen cũng xây dựng và duy trì nội mạc tử cung, màng nhầy lót tử cung. Chúng làm tăng kích thước và trọng lượng của nội mạc tử cung, số lượng tế bào, loại tế bào, lưu lượng máu, hàm lượng protein và hoạt động của enzym.
- Cổ tử cung: Tăng tiết chất nhờn cổ tử cung, giúp tăng cường vận chuyển tinh trùng tác động lên điều kiện thuận lợi cho quá trình thụ tinh giúp tăng cường sự di chuyển của tế bào tinh trùng gặp trứng.
- Các tuyến vú: Trong vú, các động của estrogen có liên quan phức tạp với các hormone khác, và tất cả các tác động của nó khó xác định hết. Tuy nhiên, Estrogen chịu trách nhiệm cho sự phát triển của vú trong thời niên thiếu, sắc tố của núm vú và sự chấm dứt cuối cùng của dòng sữa
Estrogen đóng vai trò trong sự phát triển đặc tính thứ phát ở nữ giới
Estrogen cũng được sản xuất bởi các tế bào mỡ và tuyến thượng thận. Khi bắt đầu dậy thì, estrogen đóng một vai trò trong sự phát triển của cái gọi là đặc điểm giới tính thứ cấp của phụ nữ, như ngực, hông rộng hơn, lông mu và lông nách.
Estrogen giúp làm chậm sự phát triển của nữ giới trong giai đoạn dậy thì và tăng độ nhạy cảm với insulin mà insulin ảnh hưởng đến lượng mỡ trong cơ thể và sự phát triển của cơ bắp.
Nó ảnh hưởng đến lông trên cơ thể trở nên mềm mỏng hơn, trong khi làm cho tóc của phụ nữ lâu dài hơn.
Estrogen làm cho thanh quản nhỏ hơn và dây thanh âm ngắn hơn, đây chính là nguyên nhân giọng ở nữ giới thì cao còn giọng ở nam giới thì thường trầm.
Estrogen ức chế hoạt động của các tuyến chất nhờn trên da, giảm các vấn đề về mụn trứng cá ở phụ nữ.
Một số tác dụng khác
Estrogen có tác dụng ngăn ngừa tiêu xương. Do vậy, phụ nữ ở độ tuổi tiền mãn kinh, khi nồng độ estrogen giảm xuống, phụ nữ tăng nguy cơ loãng xương. Từ đó mà chúng ta cần có biện pháp kiểm soát nồng độ hormone này hoặc có những biện pháp bổ sung tránh tình trạng lượng hormone giảm xuống dưới mức cho phép, hạn chế biến cố gãy xương.
Ngoài ra, nó còn làm giảm nồng độ lipid xấu trong cơ thể, đồng thời làm tăng tổng hợp các lipid tốt giúp ngăn ngừa xơ vữa động mạch. Điều này lí giải vì sao tình trạng xơ vữa động mạch hay gặp ở nam giới nhiều hơn so với nữ giới.
Estrogen làm tăng đông máu, có thể gây tăng kết dính tiểu cầu. Ở phụ nữ có thai, lượng hormone estrogen sẽ cao hơn so với nồng độ sinh lý đối với người bình thường, do đó rất dễ hình thành huyết khối trên những đối tượng này.
Chu kỳ kinh nguyệt
Chu kỳ kinh nguyệt là hiện tượng cháy máu ở tử cung do nồng độ Estrogen giảm đột ngột hoặc do thêm cả nồng độ Progesteron giảm, có tinh chu kỳ. Một số triệu chứng hay gặp như nổi mụn trứng cá, đau ngực, căng ngực, cảm thấy mệt mỏi, dễ cáu giận và tính khí thay đổi. Các triệu chứng này ảnh hưởng đến cuộc sống sinh hoạt hằng ngày.
Đối với phụ nữ Việt Nam, chu kỳ kinh nguyệt đầu tiên thường xảy ra khi bé gái bước vào độ tuổi 12-13 tuổi. Một chu kỳ kinh nguyệt thường kéo dài khoảng 28 đến 30 ngày và tình trạng ra máu thường xảy ra trong khoảng từ 2 đến 7 ngày.
Chu kỳ kinh nguyệt gồm 2 giai đoạn. Đó là pha nang noãn và pha hoàng thể.
Giữa hai pha này, khi mà nồng độ hormone LH đạt đỉnh người ta gọi đó là thời điểm phóng noãn.
Ở giai đoạn I của chu kỳ kinh nguyệt (hay còn gọi là pha nang noãn), lúc này hai hormone FSH và LH của tuyến yên được bài tiết đưa ra tín hiệu tới buồng trứng yêu cầu tăng tiết estrogen.
Vào giai đoạn này, cả FSH, LH và estradiol (loại estrogen có hoạt tính mạnh nhất) đều có nồng độ tăng. Khi nồng độ LH đạt đỉnh cũng chính là lúc phóng noãn.
Nếu thời kỳ này, trứng gặp tinh trùng thì cơ hội thụ thai là rất cao. Nhưng nếu quá trình thụ tinh không xảy ra, nồng độ các hormone này bắt đầu giảm xuống.
Đến một ngưỡng nhất định, chu kỳ kinh nguyệt mới xuất hiện và cơ thể chúng ta có hiện tượng hành kinh. Trong mỗi giai đoạn của chu kỳ kinh nguyệt, cơ quan sinh sản cũng có sự thay đổi.
Xem thêm: Quan hệ tình dục khi có kinh nguyệt có thai không? Lợi ích và Tác hại
Cơ thể sẽ như thế nào nếu thiếu hụt estrogen
Sức khỏe
Khi phụ nữ bước vào độ tuổi tiền mãn kinh, lúc này nồng độ hormone estrogen trong cơ thể cũng đã bị suy giảm. Tình trạng này kéo dài sẽ làm cơ thể:
- Mệt mỏi, uể oải, không đủ năng lượng
- Khả năng tập trung bị giảm sút, trí nhớ kém hoặc suy giảm trí nhớ
- Dễ nổi giận, cáu gắt
- Người nóng, dễ bốc hỏa, đổ mồ hôi, rất nhiều phụ nữ xuất hiện tình trạng này vào ban đêm
- Ngủ mơ màng, ngủ không sâu hoặc dễ bị thức giấc giữa đêm.
- Cơ thể không còn được linh hoạt như trước
- Có nguy cơ cao mắc một số bệnh phụ khoa, tăng huyết áp, các bệnh tim mạch và xương khớp.
- Nếu ở độ tuổi sinh sản, việc thiếu hụt estrogen ảnh hưởng nhiều, gây nên tình trạng rối loạn kinh nguyệt, kéo dài có thể dẫn tới vô sinh hoặc nếu phụ nữ trong thời kỳ cho con bú có thể gặp tình trạng thiếu sữa.
Sắc đẹp
Khi cơ thể phái đẹp thiếu hụt estrogen, nó ảnh hưởng rất nhiều tới sắc đẹp. Đặc biệt, với phụ nữ ai cũng quan tâm tới nhan sắc của mình.
Khi lượng estrogen giảm, nó ảnh hưởng trầm trọng tới nhan sắc phái đẹp, ảnh hưởng rõ nhất đó là trên vóc dáng, làn da và mái tóc.
- Da: mất độ đàn hồi, xuất hiện tàn nhang, thâm nám, da trở nên xỉn màu, khô ráp, không được tươi tắn.
- Vóc dáng: do cơ thể tích mỡ ở đùi, cánh tay, eo nên thân hình phụ nữ sẽ không còn được thon gọn, giảm mỡ ở ngực dẫn đến ngực chảy xệ, nhão.
- Tóc: tóc xơ, dễ gãy rụng
Sinh lý
- Suy giảm ham muốn tình dục
- Âm đạo khô, teo, ít tiết dịch nhầy khiến khi quan hệ trở nên đau rát, thậm chí chảy máu
- Khó đạt khoái cảm.
Làm thế nào để bạn biết mình bị thiếu hụt estrogen
Khi bạn bị thiếu hụt nội tiết tố nữ estrogen, bạn có thể nhận thấy qua các biểu hiện như tóc khô xơ, dễ gãy rụng, da xạm màu, xuất hiện nám, tàn nhang hay chính làn da của bạn trở nên khô ráp hơn hoặc tâm sinh lý bất ổn.
Việc thiếu hụt estrogen được xác định chính xác khi bạn đi kiểm tra bằng cách đo nồng độ hormone khi sử dụng biện pháp xét nghiệm nội tiết tố. Xét nghiệm nội tiết tố có nghĩa là bác sĩ sẽ kiểm tra cho bạn cả 3 loại estrone, estradiol và estriol.
Đối với một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu thêm một số xét nghiệm khác giúp xác định xem có điều gì bất thường ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến hệ nội tiết hay không.
Sau khi có kết quả xét nghiệm, nếu các chỉ số kiểm tra nằm trong khoảng cho phép thì bạn có thể yên tâm nhưng nếu các chỉ số này thấp hơn ngưỡng thì bạn cần trao đổi với bác sĩ để có thể đưa ra biện pháp giải quyết hữu hiệu nhất giúp bạn cân bằng lại nội tiết tố trong cơ thể.
Thực phẩm bổ sung estrogen tự nhiên
Để bổ sung estrogen một cách an toàn và hiệu quả, điều đầu tiên chúng ta nghĩ tới đó là những thực phẩm từ tự nhiên. Đứng đầu trong danh sách này không thể không kể tới những thực phẩm từ họ đậu chứa hàm lượng estrogen rất cao
Hạt lanh
Nhiều báo cáo đã chỉ ra rằng hạt lanh rang rồi nghiền mịn ăn cùng các loại đồ ăn, đồ uống sẽ đem lại tác dụng nhanh và đạt hiệu quả cao nhất. Một cách khác các bạn có thể áp dụng đó là ăn kèm với sữa chua vào buổi sáng hoặc thêm vào trong các bữa ăn phụ. Ngoài tác dụng bổ sung estrogen thì loại hạt này còn giúp ngăn ngừa nguy cơ ung thư và tim mạch.
Hạt đậu nành
Hạt đậu nành là loại hạt có hàm lượng dinh dưỡng rất cao. Chúng chứa nhiều protein, glycine, isoflavone được biết đến công dụng tương đối giống estrogen, bổ sung hàm lượng estrogen rất hiệu quả đối với phụ nữ ở thời kỳ tiền mãn kinh.
Bạn có thể uống trực tiếp sữa đậu nành khi đã được xay nhuyễn, uống hàng ngày hoặc có thể ăn các loại thực phẩm được chế từ loại hạt này như tào phớ, đậu hũ,…
Đậu phộng
Đậu phộng là một trong những loại hạt mang lại hiệu quả bổ sung nội tiết tố cho phụ nữ. Loại hạt này dễ kiếm, chế biến cũng đơn giản, dễ ăn mà lại cực kì hiệu quả các bạn nhé. Các bạn có thể rang lên, hoặc thêm vào các món salad, bánh cũng rất dễ ăn.
Quả óc chó
Quả óc chó chứa hàm lượng dinh dưỡng rất cao, có tác dụng rất tốt đối với sức khỏe. Chúng giàu phytoestrogens là một thành phần cung cấp estrogen cần thiết đối với phái đẹp. Hiện nay, bạn có thể tìm mua loại quả này rất dễ tại các cửa hàng, siêu thị. Loại quả này không chỉ dễ uống mà lại còn phù hợp với nhiều lứa tuổi, kể cả trẻ nhỏ và người già.
Hạt đậu xanh
Không chỉ riêng chị em phụ nữ mà chắc hẳn ai cũng quen thuộc với hạt đậu xanh bởi nhiều công dụng mà nó đem lại. Hạt đậu xanh cung cấp phytoestrogen tự nhiên mà còn giúp cân bằng nội tiết tố theo đúng quỹ dạo.
Đào
Đào không chỉ cung cấp phytoestrogen mà nó còn có tác dụng rất hiệu quả trong việc phòng chống các bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim,… Loại quả này giúp máu lưu thông khắp cơ thể, ngoài ra đào cũng chứa hàm lượng carotene cực kỳ tốt với thị lực giúp mắt sáng hơn.
Dâu
Dâu là loại quả nếu có trong thực đơn hàng ngày của bạn sẽ giúp bạn cải thiện đáng kể lượng estrogen. Bên cạnh đó, dâu cũng sẽ giúp cải thiện vóc dáng, giảm nguy cơ béo phì, làm đẹp cho da và mái tóc của bạn.
Ứng dụng của estrogen (điều trị)
Liệu pháp thay thế hormone (HRT)
Mục đích của HRT là làm giảm các triệu chứng thời kỳ mãn kinh bằng cách đưa nồng độ estrogen trở lại mức bình thường. Có hai cách điều trị đó là điều trị cung cấp dưới dạng estrogen hoặc kết hợp giữa estrogen và progestin.
Progestin khi được dùng cùng với estrogen giúp ngăn chặn sự phát triển vượt mức của niêm mạc tử cung, hậu quả có thể gây ung thư nội mạc tử cung. HRT được tạo ra dưới nhiều dạng bào chế như gel bôi da, kem bôi âm đạo, thuốc viên uống,…
HRT làm giảm các triệu chứng như khô âm đạo, đau khi giao hợp, dễ bốc hỏa, tâm sinh lý thay đổi, mất ngủ, lo lắng, phiền muộn. FDA đã chỉ ra rằng, liệu pháp thay thế hormone chỉ nên được sử dụng ở mức liều thấp nhất trong thời gian ngắn nhất để đạt được hiệu quả điều trị tối đa.
Phụ nữ nếu muốn sử dụng cần trao đổi kỹ càng với bác sĩ về nguy cơ và lợi ích mà biện pháp đem lại, đồng thời nhằm tránh những tác dụng không mong muốn gây ra.
Liệu pháp này cũng được áp dụng đối với những người muốn chuyển giới. Quan trọng một điều đó chính là khi sử dụng liệu pháp này, bệnh nhân cần được theo dõi dưới sự giám sát chặt chẽ của các bác sĩ.
Thuốc tránh thai
Thuốc tránh thai hiện nay là phương pháp ngăn ngừa mang thai được sử dụng vô cùng rộng rãi. Trên thị trường đang sản xuất ra thuốc tránh thai đơn thuần và thuốc tránh thai kết hợp. Với thuốc tránh thai đơn thuần, thành phần chỉ có estrogen.
Với thuốc tránh thai dạng kết hợp, thành phần chính trong mỗi viên sẽ là dạng kết hợp giữa estrogen và progesterone.
Khi uống thuốc tránh thai, estrogen sẽ gửi tín hiệu đến vùng dưới đồi. Một loạt các thay đổi xảy ra trong cơ thể, như:
- Đưa tín hiệu đến tuyến yên, làm giảm tiết FSH và LH
- Ngăn ngừa phóng noãn
- Nội mạc tử cung kém phát triển làm trứng không làm tổ được
- Thay đổi dịch nhày ở cổ tử cung làm hạn chế sự di chuyển của tinh trùng
Estrogen trong viên thuốc tránh thai sẽ gửi phản hồi đến não. Phản hồi này gây ra một loạt các hiệu ứng trong cơ thể, bao gồm:
Lưu ý rằng tùy từng đối tượng mà sử dụng thuốc tránh thai phù hợp. Bạn hãy cân nhắc sử dụng thuốc tránh thai vì thuốc tránh thai cũng sẽ gây ra nhiều tác dụng không mong muốn.
Xem thêm: Thuốc tránh thai Marvelon: Thành phần, công dụng, cách dùng
Một số ứng dụng điều trị khác
Estrogen ngoài được dùng làm liệu pháp thay thế hormone hay dùng làm thuốc tránh thai, estrogen cũng được dùng để điều trị rối loạn kinh nguyệt, điều trị bệnh nam hóa hay điều trị ung thư tuyến tiền liệt ở nam giới.
Có thuốc gì bổ sung Estrogen không?